Wydatki firmowe w kosztach podatkowych - Dodatek do Gazety Podatkowej nr 41 (2020) z dnia 22.05.2023

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych

W transakcjach handlowych odsetki ustawowe mają zastosowanie tylko do ustalenia wynagrodzenia wierzyciela za odroczenie terminu zapłaty w umowach, w których ustalono termin zapłaty dłuższy niż 30 dni. Dopiero od dnia następnego po terminie zapłaty należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Strony transakcji

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych dotyczą transakcji, czyli umów, zawartych przez strony w związku z ich działalnością gospodarczą, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług. Stronami transakcji mogą być jedynie:

• przedsiębiorcy wpisani do CEIDG lub KRS,
• przedsiębiorcy z państw członkowskich UE, Norwegii, Islandii, Liechtensteinu oraz Konfederacji Szwajcarskiej,
• oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
• osoby wykonujące wolny zawód,
• podmioty wykonujące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
• rolnicy (wynajmujący pokoje, sprzedający posiłki domowe i świadczący w gospodarstwach rolnych inne usługi związane z pobytem turystów; wyrabiający do 100 hektolitrów wina w ciągu roku kalendarzowego; w zakresie sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, o której mowa w art. 20 ust. 1c ustawy o pdof - Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.),
• koła gospodyń wiejskich,
• podmioty publiczne,
• podmioty objęte zakresem art. 3 ust. 1 pkt 4 i pkt 5 ustawy - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1710 ze zm.).

Odsetki w transakcjach handlowych należą się wymienionym stronom transakcji handlowych. Osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej, nie jest więc stroną transakcji w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. W relacjach pomiędzy przedsiębiorcą a osobą fizyczną nieprowadzącą działalności kwestię odsetek należnych za opóźnienie reguluje art. 481 K.c. (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).

Odsetki za odroczenie

Sankcją dla dłużnika za nieterminowe regulowanie płatności są odsetki za opóźnienie. Wierzyciel może dochodzić od dłużnika dwóch rodzajów odsetek ustawowych w przypadku opóźnienia. Chodzi tu o odsetki za odroczenie terminu zapłaty wynagrodzenia, o czym mowa w art. 5 i art. 6 ustawy o przeciwdziałaniu... (tzw. odsetki kapitałowe), oraz za przekroczenie terminu (opóźnienie) zapłaty wynagrodzenia na podstawie art. 7 i art. 8 tej ustawy.

Odsetki za odroczenie terminu zapłaty (kapitałowe) stanowią wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Zgodnie z art. 5 powołanej ustawy, jeśli strony transakcji handlowej, z wyłączeniem podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel, który nie jest dużym przedsiębiorcą, może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty (lecz nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego). W tym przypadku możliwość naliczenia odsetek ustawowych, regulowanych art. 359 K.c., powstaje niezależnie od popadnięcia dłużnika w stan opóźnienia i służy wprowadzeniu zasady oprocentowania zaciągniętego kredytu kupieckiego (przykład 1). Odsetki te mają różną wysokość w zależności od tego czy strony transakcji ustaliły termin zapłaty i czy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

Jeśli strony transakcji handlowej określiły w umowie termin zapłaty, to odsetki za odroczenie terminu płatności nie dotyczą podmiotu publicznego będącego podmiotem leczniczym. Reguła ta ma zastosowanie dwustronnie, tzn. zarówno, gdy podmiot leczniczy jest dłużnikiem, tj. nie ma obowiązku zapłaty odsetek, jak i wierzycielem - nie ma prawa domagać się odsetek od kontrahenta. Inaczej jest, gdy w umowie nie określono terminu zapłaty. Wtedy odsetki należą się stronom transakcji handlowej, nawet gdy jedną z nich będzie podmiot leczniczy. Wysokość tych odsetek jest równa sumie stopy referencyjnej NBP (od 8 września 2022 r. to 6,75%) i 3,5 punktów procentowych, co daje 10,25%.

Odsetki za opóźnienie

Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych różnią się od odsetek kapitałowych przewidzianych w K.c. zakresem przedmiotowym i podmiotowym zastosowania oraz wysokością. Rozróżnia się dwie wysokości takich odsetek w zależności od statusu dłużnika:

• gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - odsetki są równe sumie stopy referencyjnej NBP i 8 punktów procentowych,
• gdy dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym - odsetki są równe sumie stopy referencyjnej NBP i 10 punktów procentowych.

Dla ustalenia tych odsetek zastosowanie ma stopa referencyjna NBP obowiązująca w dniu:

• 1 stycznia - do odsetek należnych od 1 stycznia do 30 czerwca,
• 1 lipca - do odsetek należnych od 1 lipca do 31 grudnia.

Wprowadzone rozwiązanie daje możliwość zmiany wysokości tych odsetek maksymalnie dwa razy w roku, gdy zmienia się wysokość stopy referencyjnej NBP. Zatem należy się liczyć z tym, że od 1 lipca 2023 r. wysokość odsetek za opóźnianie w transakcjach handlowych może się zmienić, gdy stopa referencyjna NBP ulegnie zmianie. Obecnie odsetki te wynoszą 16,75% dla transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym (przykład 2) i 14,75%, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.